بسیاری از تازه‌واردان به دنیای ارز کریپتو یا معامله‌گران بازارهای سنتی یکی از دغدغه‌های خود را حکم شرعی ارز دیجیتال می‌دانند. با توجه به اهمیت این موضوع و سؤالاتی که پیرامون جزئیات این نوع معاملات در فضای مجازی ایجاد شده است این مطلب از مجله ملی چنج را به بررسی احکام فقهی و نظرات مراجع عظام تقلید در مورد رمزارزها اختصاص دادیم. با ما همراه باشید تا در این مورد بیشتر بدانید!

حکم شرعی ارز دیجیتال از یک بعد کلی

معاملات ارزهای دیجیتال، مانند بیت‌کوین (BTC)، به شکلی است که با استفاده از این ارزها در فضای اینترنت کالا یا خدماتی خریداری می‌شود و در مقابل، مبلغی از این ارزها به فروشنده پرداخت می‌گردد. خریدار اطلاعات خرید خود را در قالب یک فایل رمزنگاری شده (بلاک) به همراه هزینه‌ای برای کارمزد به شبکه ارسال می‌کند.

تا این قسمت معاملات رمزارزی بر محوریت بلاک‌چین شبیه به یک روش پرداخت است؛ درست مثل پرداخت از طریق کیف پول یا کارت‌های بانکی شبکه شتاب یا بن تخفیف و دیگر روش‌های رایج، ولی تفاوت این روش در بخش رمزنگاری آن است که تعیین حکم شرعی ارز دیجیتال را کمی پیچیده می‌کند.

رمزها توسط کامپیوترهایی که ماینر نامیده می‌شوند با حل مسائل ریاضی پیچیده و مصرف زیاد انرژی برق قابل بازگشایی هستند. از آنجایی که ماینرها دستگاه‌هایی برقی هستند و می‌توان به شکل مستقل از آنها برای تولید پول استفاده کرد دیدگاه فقهی در مورد کریپتو یا اصطلاحاً پول‌های دیجیتالی مبنی بر اینکه نوعی قمار هستند در تمامی شرایط هم صحیح نیست و در این خصوص ابهاماتی وجود دارد. کما اینکه برخی از مراجع تقلید هم به این مسئله اشاره داشته‌اند.

بیشتر بخوانید: اصطلاحات ارز دیجیتال

بیشتر بخوانید: بلاکچین چیست؟

همین شرایط متفاوت باعث شده تا نظر علما و فقها در خصوص ارزهای دیجیتال دچار اختلاف شود. در ادامه مهم‌ترین حکم‌های فقهی در مورد این شیوۀ تبادل ارز را با هم مرور می‌کنیم. شما می‌توانید حکم شرعی ارز دیجیتال را بر اساس نظر مرجع تقلید خودتان به‌عنوان مبنای انجام معاملات در نظر بگیرید.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نگاه رهبری آیت‌الله خامنه‌ای

در زمینه مسائل مربوط به خرید و فروش ارزهای دیجیتال، مقامات دینی و اسلامی، به‌ویژه آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، تاکنون فتوا یا حکم خاصی صادر نکرده‌اند. ایشان تأکید کرده‌اند که مسلمانان باید در این زمینه به قوانین و مقررات حاکم بر کشور پایبند باشند.

توصیه اصلی مقام معظم رهبری به مسلمانان این است که در تمامی معاملات خود، از جمله معاملات ارزهای دیجیتال، از راهکارهایی استفاده کنند که با قوانین و اصول جمهوری اسلامی منطبق باشد. 

در نظر بگیرید که عدم صدور فتوای خاص از سوی ایشان، به معنای تأیید یا رد قطعی حلال یا حرام بودن معاملات ارزهای دیجیتال نیست. بلکه نشان‌دهنده توصیه‌ای کلی است مبنی بر اینکه مسلمانان باید در چارچوب قوانین و مقررات موجود عمل کرده و همواره اصول اسلامی را در معاملات و تجارت به‌عنوان مبنا قرار بدهند.

حکم شرعی ارز دیجیتال از نگاه آیت‌الله مکارم شیرازی

آیت‌الله مکارم شیرازی، یکی از مراجع تقلید برجسته، خرید و فروش ارزهای دیجیتال را به دلیل وجود ابهامات و سؤالات متعدد، جایز نمی‌دانند و آن را حرام اعلام کرده‌اند. ایشان بر این باورند که به دلیل نامشخص بودن میزان سودآوری این ارزها، این نوع معاملات می‌تواند به نوعی قمار تبدیل شود و به همین دلیل استفاده از آن‌ها مجاز نیست.

بر این اساس، حکم شرعی ارز دیجیتال از نگاه آیت‌الله مکارم شیرازی این است که این ارزها، به‌ویژه بیت‌کوین، نامشروع و مضر هستند. وی به جامعۀ مسلمین توصیه می‌کند که از ورود به چنین معاملاتی پرهیز کنند و به جای آن، از ارزهای معتبر و قانونی استفاده کنند.

آیت‌الله مکارم شیرازی معتقدند که ارزهای دیجیتال می‌توانند برای اقتصاد کشور و جامعه اسلامی مشکلاتی ایجاد کنند و بر لزوم برخورد اندیشمندانه و محتاطانه با این پدیده تأکید دارند.

حکم شرعی ارز دیجیتال از دیدگاه آیت‌الله سیستانی

آیت‌الله سیستانی، از علمای برجسته و تأثیرگذار شیعه، در تحلیل وضعیت معاملات ارزهای دیجیتال نظرات خود را در این زمینه اعلام کردند. ایشان بر این نکته تأکید دارند که از منظر شرعی و دینی، استفاده از ارزهای دیجیتال به‌عنوان ابزار معاملاتی باید با احتیاط کامل همراه باشد و از وسوسه‌های مخرب دوری شود.

آیت‌الله سیستانی در فتوای خود بر این مسئله تأکید دارد که مسلمانان باید در معاملات با ارزهای دیجیتال از ربا و سفته‌بازی اجتناب کنند و از انجام هر نوع معامله‌ای که ممکن است به ترویج فعالیت‌های نامشروع منجر شود، پرهیز نمایند.

ایشان بر اهمیت اخلاق در این نوع معاملات تأکید دارند و معتقدند که باید از هرگونه عملی که با اصول دینی و اخلاقی در تناقض است، دوری کرد. از نظر ایشان در تمامی معاملات ارزهای دیجیتال باید اصول دینی و اخلاقی رعایت شود و از هرگونه فعالیتی که ممکن است به تجارت نامشروع منجر شود، اجتناب گردد.

دیدگاه مرجع تقلید آیت الله گلپایگانی

آیت‌الله صافی گلپایگانی حکم شرعی ارز دیجیتال خود را این‌گونه بیان می‌کنند که: بیت‌کوین هیچ‌گونه مالیتی ندارد و به همین جهت نمی‌تواند خرید و فروش شود. با این حال، اگر بیت‌کوین را به فرد غیر مسلمان واگذار کنند و در مقابل آن مقداری پول دریافت نمایند، از نظر شرعی و دینی مشکلی نخواهد داشت.

ایشان تأکید می‌کنند که در صورتی که بیت‌کوین به یک غیرمسلمان داده شود و در ازای آن وجه دریافت گردد، ممکن است این موضوع از نظر مصداق معامله مورد بحث باشد. به عنوان یکی از مراجع دینی، آیت‌الله صافی گلپایگانی به مسلمانان توصیه می‌کنند که در معاملات خود با بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال، به جوانب شرعی و اخلاقی پایبند باشند و در مورد معاملات مشکوک با دقت بیشتری عمل کنند.

نظر آیت الله هاشمی شاهرودی

آیت‌الله هاشمی شاهرودی، یکی از فقهای برجسته حوزه علمیه قم هستند که آثار گرانبها و مؤثری در زمینه‌های مختلف فقه و اصول تألیف کرده‌اند. ایشان علاوه بر فعالیت‌های علمی، به مدت ۱۰ سال ریاست مجلس خبرگان رهبری و ۱۵ سال ریاست شورای عالی قضایی را نیز بر عهده داشتند و از این نظر اشراف کاملی به مباحث فقهی و حقوقی دارند.

آیت‌الله هاشمی شاهرودی در پاسخ به پرسشی درباره حکم شرعی ارزهای دیجیتال و بیت‌کوین فتوایی به این مضمون صادر کردند: "با توجه به ابهامات فراوانی که این نوع معامله دارد، استفاده از این نوع پول جایز نیست". این فتوا بر اساس اصول و مبانی فقهی که آیت‌الله هاشمی شاهرودی در آثار خود برا آن تأکید دارند، قابل تبیین است. برخی از این اصول و مبانی عبارت‌اند از:

1) اصل احتیاط: این اصل بیان می‌کند که در مواردی که حکم شرعی یک مسئله مشخص نیست یا بین مراجع اختلاف‌نظر وجود دارد، باید از انجام آن مسئله خودداری و با احتیاط عمل کرد. این اصل مهم فقهی برای حفظ منافع دینی و دنیوی مسلمانان و جلوگیری از وقوع ضررها و مفاسد مورد تأکید قرآن و سنت است.

2) اصل قمار: این اصل بیان می‌کند که هرگونه معامله‌ای که دارای عنصر قمار باشد، حرام و باطل است. دلیل وجود این اصل جلوگیری از اسراف، از بین رفتن مال و اموال و پیشگیری از به‌وجودآمدن تضاد در و درگیری میان مسلمانان است که قرآن بر آن تأکید دارد.

با توجه به این اصول، آیت‌الله هاشمی شاهرودی ارزهای دیجیتال و بیت‌کوین را نوعی معامله قمار می‌دانند که دارای ابهامات و مضرات زیادی است. ایشان از مسلمانان خواسته‌اند که از این معاملات دوری کنند و به ارزهای معتبر و قانونی روی آورند.

بنا بر سخنان آیت‌الله شاهرودی، بیت‌کوین می‌تواند برای اقتصاد اسلامی و جامعه مسلمان مشکلاتی ایجاد کند و باید با حکمت و احتیاط با آن برخورد شود.

حکم شرعی ارز دیجیتال آیت الله شبیری زنجانی

آیت‌الله شبیری زنجانی از مراجع تقلید برجسته‌ای هستند که نظراتشان در موضوعات مختلف مورد توجه قرار می‌گیرد. ایشان درباره معاملات بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال می‌گویند: "چنانچه استفاده از این‌گونه ارزها نوعاً مفسده اقتصادی داشته یا خلاف قانون باشد، خرید و فروش آن اشکال دارد". 

در پاسخ به سوال دیگری درباره حکم شرعی ارز دیجیتال، آیت‌الله شبیری زنجانی بیان کرده‌اند: "اگر اعتبار دریافتی در مقابل کار حلال داده شود و خلاف قانون نباشد، اشکال شرعی ندارد."

بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که از نظر آیت‌الله شبیری زنجانی، معاملات ارزهای دیجیتال با احتیاط همراه است و ایشان اجازه مستقیمی برای استفاده از آنها نمی‌دهند. با این حال، معامله‌گران و تریدرها باید دقت کنند که در چارچوب قوانین و اصول اخلاقی و شرعی عمل کنند و از هرگونه مفسده اقتصادی و خلاف قانون دوری نمایند. این موارد کلیات دیدگاهی است که مراجع تقلید در خصوص رمزارزها دارند.

دیدگاه علی‌اکبر رائفی‌پور در این زمینه

با اینکه آقای رائفی‌پور در لیست مراجع تقلید قرار نمی‌گیرند و تحصیلات حوزوی ندارند؛ ولی اطلاع از دیدگاه یک سخنران مذهبی برجسته و پرطرفدار در این زمینه نیز خالی از لطف نیست. در طی یکی از سخنرانی‌های علی‌اکبر رائفی‌پور او به پتانسیل و ظرفیت بالای ارزهای دیجیتال در رفع تحریم‌ها اشاره کرد و در این خصوص نکات زیر را مطرح نمود:

1) بیت‌کوین ابزاری است که امکان تحریم آن وجود ندارد.

2) می‌توان از مازاد ظرفیت برق تولیدی برای ماینینگ استفاده کرد.

3) با در نظر گرفتن بهای پایین برق در ایران هیچ کشوری قادر به رقابت با ما در زمینۀ ماینینگ نیست.

4) کشورهای زیادی از جمله آمریکا، کانادا، ایسلند، چین، گرجستان و مغولستان مزرعه‌های قانونی ارز دیجیتال دارند.

با توجه به موارد بالا می‌توان گفت که رائفی‌پور به طور کلی با استفاده از رمزارزها به‌عنوان یک ابزار انجام معاملات تجاری در سطح بین‌الملل و دورزدن تحریم‌ها موافق است.

در همین رابطه: 0 تا 100 سرمایه گذاری در ارز دیجیتال

در همین رابطه: نقد کردن درآمد ارزی

جمع‌بندی

بسیاری از افراد فعال در بازارهای مالی و بازارهای سنتی در خصوص منشأ فقهی و ابهامات دینی در مورد معاملات مجازی و بازار کریپتو تردیدهایی دارند که از منظر دینی کاملاً به جا و درست است. به همین خاطر موضوع حکم شرعی ارز دیجیتال به یک مسئلۀ مهم تبدیل می‌شود که باید به آن پرداخته شود. با در نظر گرفتن این شرایط در این مطلب نظرات مراجع عظام تقلید در خصوص این نوع معاملات را برای شما گردآوری کردیم تا با مطالعۀ جزئیات این احکام با دید باز و همه‌جانبه به بازار ارزهای دیجیتال ورود کنید.

صرافی ارز دیجیتال ملی چنج با بیش از 8 سال سابقه در حوزۀ رمزارزها یکی از بهترین پلتفرم‌های تبادل مالی بین‌الملل را برای کاربران ایرانی طراحی کرده است تا معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازارهای مالی بدون دغدغۀ خاطر در مورد محدودیت‌های دسترسی به بازار مالی، عملیات انتقال و چنج رمزارزها را در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام دهند.

با نصب اپلیکیشن موبایل ما علاوه بر دسترسی به تمامی امکانات وب‌سایت در محیطی یکپارچه 5000 ملینیوم رایگان نیز دریافت کنید!

نوشته شده توسط تیم تولید محتوای ملی چنج