قسمت بیست و دوم

شکست بازار

در شرایط خاص بازارها می‌توانند تخصیص بهره‌ورانه کالاها را افزایش دهند (یعنی تا جایی که بعد از آن دیگر نمی‌توان بدون آسیب به یکی، به دیگری سود رساند). وقتی این شرایط اتفاق نمی‌افتد، شکست بازار رخ می‌دهد. یکی از شرایط بهره‌وری، رقابت است: هیچ خریدار یا فروشنده‌ای نباید بتواند روی قیمت یک کالا تاثیر بگذارد. بنابراین یکی از شکست‌های بازار فقدان رفاقت است: اگر انحصار طلبی بازار نان را تحت سلطه بگیرد، ممکن است قیمت بالا رفته و تولید کاهش یابد و عدم بهینگی ایجاد شود. یکی دیگر از شرایط بهره‌وری این است که برآیند بازار تنها باید بر افراد درگیر با آن تاثیر بگذارد: خرید یک دسته موز از سوی شما نباید روی من تاثیر بگذارد. ولی اگر طبل بخرید و من مجبور شوم گوش‌گیر بخرم، چطور؟ عملکرد شما یک نتیجه ناخواسته داشته که در هزینه‌ای که برای خرید طبل پرداختید، لحاظ نشده است. اقتصاددان‌ها این نوع شکست را «اثرات جانبی» می‌نامند. شکست بازار معمولا تبدیل به بهانه‌ای برای مداخلات دولت می‌شود. مثلا قانون معروف به «ضد انحصار» برای مقابله با انحصار طلبی استفاده می‌شود، در حالی که برخی از انواع مالیات را می‌توان برای مقابله با اثرات جانبی به کار بست.

می‌توانید قسمت قبل را از اینجا و قسمت بعد را از اینجا دنبال کنید.

| نویسنده: بنیامین رضایی |