قسمت بیست و سوم 

اثرات جانبی

فرض کنید یک کارخانه اتومبیل سازی در بالادست رودخانه‌ای قرار دارد که از کنار یک مزرعه پرورش ماهی می‌گذرد. این کارخانه مواد خام و نیروی کار خریداری کرده و در مقابل اتومبیل می‌فروشد تا سود تولید کند. اما یکی از تولیدات جانبی این کارخانه، مواد شیمیایی است که در آب رودخانه رها می‌شود. این مواد شیمیایی به سمت پرورش ماهی می‌رود و مقداری از ماهی‌های آنجا را تلف می‌کند. تاثیر مواد شیمیایی بر این پرورش ماهی یک اثر جانبی است؛ یعنی کارخانه هزینه‌هایی را بر پرورشگاه تحمیل کرده که در بازار در نظر گرفته نشده است. وقتی کارخانه باید تصمیم بگیرد چه مقدار خودرو تولید کند، به هزینه مواد خام و خودروها نگاه می‌اندازد؛ ولی اتلاف ماهی‌ها را وارد محاسبات خود نمی‌کند. بنابراین بازار نمی‌تواندهزینه‌ها و مزایای پیش‌روی کارخا را با جامعه به شکل یک کلیت، هماهنگ کند: اثر جانبی «منفی» وقتی است که کارخانه «بیش از حد» خودرو تولید می‌کند. در مقابل،بازارها معمولا اثرات جانبی «مثبت» را کمتر تولید می‌کنند زنبورها باعث باروری گیاهان می‌شوند، اما زنبوردارها فقط هزینه عسل را در نظر می‌گیرند، نه نفعی که زنبورها به مزارع و باغ‌های اطراف می‌رسانند. به نسبت نفع کلی زنبورها، زنبوردارها «کندوهای خیلی کمی» دارند.

می‌توانید قسمت قبل را از اینجا و قسمت بعد را از اینجا دنبال کنید.

| نویسنده: بنیامین رضایی |